Morač u izolacionom pojasu organske proizvodnje
[vc_row][vc_column][vc_column_text]
Organska biljna proizvodnja se sve više odvija u njivskim uslovima, gde je okružena intezivnom konvencionalnom proizvodnjom u kojoj se masovno koriste sintetička sredstva (mineralna đubriva, pesticidi i druga). U takvim uslovima može doći do kontaminacije njiva sa organskom proizvodnjom. Iz tog razloga Pravilnikom o organskoj proizvodnji (Službeni glasnik RS, br. 48/11) definisano je da je proizvođač dužan da obezbedi prostorno razgraničenje između površina sa organskom i konvencionalnom proizvodnjom, odnosno da postavi živi pojas ili drugu fizičku prepreku kojom se obezbeđuje razgraničenje. Svrha ovakvog pojasa je da se spreči uticaj primene sintetičkih sredstava koja se koriste u okruženju organske proizvodnje, istovremeno može u određenoj meri poboljšati stanje bioraznolikosti u postojećim agroekosistemima.
U okviru prostornog razgraničenja živim pojasem, neophodno je da se proizvodnja odvija po organskim metodama. Krajem 2008. godine na oglednom polju Instituta „Tamiš“ u Pančevu na tipu zemljišta karbonatni černozem, zasnovano je demonstraciono polje po metodama organske proizvodnje (N 44° 56`, E 20° 43`). Prilikom zasnivanja organskog demo polja na oglednom polju Instituta „Tamiš” za potrebu uspostavljanja razgraničenja posejan je višegodišnji morač (Foeniculum vulgare P. Mill.). Te jeseni njiva je poorana na dubinu od 30 cm, a zatim je u proleće 2009. godine izvršena predsetvena priprema. Setva je obavljena 5. aprila, sejalicom za širokorednu setvu na dubinu 2-3 cm. Seme je u redu raspoređeno kontinuirano, a rastojanje između redova iznosilo je 70 cm. Količina utrošenog semena za setvu bila je 5 kg ha-1. Posejano je po 12 redova, sa obe strane gde se površina, predviđena za organsku proizvodnju, graničila sa konvencionalnom proizvodnjom, pa je na taj način obrazovano prostorno razgraničenje – živi pojas.
U godini zasnivanja (2009) i u narednoj godini (2010) sprovedena su istraživanja čiji cilj je bio: 1. iznalaženje optimalnog prostornog razgraničenja živim pojasom koji treba da obezbedi odvajanje površina sa organskom proizvodnjom od konvencionalne proizvodnje i time spreči kontaminaciju sintetičkim sredstvima, 2. zaštita i očuvanje biodiverziteta koje bi se manifestovalo povećanjem broja korisnih insekata, polinatora i predatora.
Prednosti postavljenog živog pojasa moračem su u činjenici da je on višegodišnja biljka, tako da troškovi osnovne obrade, predsetvene pripreme i setve, nastaju samo u prvoj godini, odnosno pri zasnivanju useva. Robusna nadzemna biomasa čini ovu biljnu vrstu jakim kompetitorom kada su u pitanju korovi. Stoga su mere nege u borbi protiv korova neophodne samo u godini zasnivanja useva. U narednim godinama biljke obrazuju nadzemna stabla rano u proleće, a već u drugoj dekadi aprila zatvaraju međuredni prostor i bujna nadzemna biomasa sprečava rast korova između redova. Sa intenzivnim porastom biljaka u živom pojasu (već od maja, sve do jeseni) zaštita useva u organskom sistemu gajenja je sve bolja.
Zbog izuzetno dugog perioda cvetanja, od kasnog proleća do kraja leta i velikog broja cvetova koje formira, morač je privlačan za mnoge vrste polinatora, od kojih su najzastupljenije pčele (superfamilija Apoidae), kao i brojne vrste osa i muva. Na moraču se može zapaziti još jedna značajna grupa polinatora, čija brojnost u poslednje vreme značajno opada, a to su bumbari (Bombus spp). Morač predstavlja pogodno stanište za predatore i parazitske ose (porodica Syrphidae) koje uništavaju lisne vaši i gusenice. Syrphidae su vrlo značajne kao oprašivači mnogih biljnih vrsta, ali i kao regulatori brojnosti štetnih insekata. Zahvaljući ovim osobinama morač doprinosi povećanju brojnosti korisne entomofaune: polinatora, predatora i parazitoida štetnih insekata, pa se njegovom upotrebom za zasnivanje živog pojasa u organskoj proizvodnji može uticati na efikasniju oplodnju, a podstiču se i procesi biokontrole.
Morač je lekovita, aromatično-začinska i medonosna biljka koja se gaji zbog plodova bogatih etarskim uljima (2-6%) koja se koriste u prehrambenoj, farmaceutskoj i kozmetičkoj industriji. Tehnološkim postupkom iz biomase morača dobija se biljni ekstrakt koji se koristi kao biopreparat u preventivnoj zaštiti protiv pepelnice i pegavosti plodova paradajza (Biofa, Bio-Farming-Systems, 2010). Preparat izaziva induciranu otpornost biljaka na patogene, nema karencu i nije opasan za korisne insekte.
Tokom saradnje sa organskim proizvođačima ovo tehnološko rešenje opšte je prihvaćeno širom Republike Srbije, tako da je više desetina njih, na svojim površinama izolacioni pojas zasnivalo višegodišnjim moračem.
Dr Vladan Ugrenović – Institut Tamiš Pančevo
Dr Vladimir Filipović – Institut Za Proučavanje Lekovitog Bilja „Dr Josif Pančić“ Pančevo
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width=“1/1″][vc_gallery type=“flexslider_fade“ interval=“3″ images=“3472,3471,3900,3901″ onclick=“link_image“ custom_links_target=“_self“ img_size=“1200×800″][/vc_column][/vc_row]
