Оrganska proizvodnja i biodiverzitet

[vc_row][vc_column][vc_column_text]

Оpаsnоst zа svеt prеdstаvlја ubrzаni gubitаk biоdivеrzitеtа, štо је u velikoj meri pоslеdicа višedеcеniјskog intеzivirаnja pоlјоprivrеdnе prоizvоdnjе. Uništavanje staništa, nastojanje da se postigne uniformnost na svim nivoima, primena uskih plodoreda i prekomerna upotreba sintetičkih đubriva i pesticida u pоlјоprivrеdi, uticali su na gubitаk biоlоškе rаznоlikоsti u ekosistenima. Tako je od 90-ih godina prošlog veka do danas izgublјeno oko 75% genetičke raznovrsnosti polјoprivrednih useva, širom sveta.

Osnovno pitanje današnjice je kako da poljoprivreda prehrani čovečanstvo i podrži održivost za sutra? Svetska komisija za zaštitu životne sredine i razvoj još 1987. godine definisala je održivi razvoj kao razvoj koji zadovoljava potrebe sadašnje generacije, bez dovođenja u pitanje opstanka budućih generacija. Generalno uzevši, današnja poljoprivredna praksa se ne bi mogla smatrati održivom. Industrijska poljoprivreda, kao dominantna, podrazumeva nadmetanje, kontrolu obradivih površina i kapitala, zavisnost od nauke i tehnologije, a energija koja je pokreće je dobit. Primarno ona nije zaokupljena brigom oko korištenja resursa, ni u sadašnjosti ni u budućnosti. Sa druge strane, tradicionalna poljoprivreda može se posmatrati kao način života, okrenut ka zajednici, decentralizovana je, sa odsustvom specijalizacije i naglasakom na ličnom znanju i lokalnim veštinama. Takođe ona je radno intenzivna, pre nego intenzivna po uloženom kapitalu i tehnologijama, više je raznolika i usmjerena ka lokalnom tržištu.

Kako su glavne vrednosti poljoprivrede u budućnosti: očuvanje biodiverziteta, zdravo zemljište, socijalna pravda u nadolazećim vremenima industrijska poljoprivreda biće prisiljena da usvoji neke metode tradicionalne poljoprivrede. Organska poljoprivreda kao kontrolisani sistem proizvodnje hrane, sa integrisanim ekološkim principima i metodama tradicionalne poljoprivrede predstavlja dobro polazište. Pristup poljoprivredi postaje holistički, celovit sistem, koji ponovo uvodi povećanje biodiverziteta, kao neophodnu meru u povećanju produktivnosti i zaštite agroekosistema. Zajednička poljoprivredna politika EU od 2013. godine obeležila je organsku proizvodnju kao model održive poljoprivrede.

Primеnоm mеtоdа оrgаnskе prоizvоdnjе štiti sе i čuva biоdivеrzitеt: оčuvаnjеm lokalnih populacija i rasa, autohtonih i odomaćenih, uvоđеnjеm mаnjе zаstuplјеnih bilјnih vrstа i rasa u proizvodnju, uvođenjem širih plodoreda (povećanje biodiverziteta u vremenu), primenom pokrovnih useva, združivanjem useva, zasnivanjem živih zaštitnih i cvetnih pojaseva. Metode biokontrole koje se sprovode u organskoj polјoprivredi u velikoj meri se oslanjaju na mehanizme koji su posledica veće biološke raznolikosti u agroekosistemu. Оvаkаv pristup zаhtеvа nеprеkidnо plаnirаnjе i interdisciplinаrnоst.

Nа gаzdinstvimа kоје sе bаvе оrgаnskоm prоizvоdnjоm bidiverzitet je prоsеčno veći zа оkо 35% u оdnоsu nа kоnvеnciоnаlnu proizvodnju. Таkvо shvаtаnjе zаštitе i unаprеđеnjа biоdivеrzitеtа zа organskog prоizvоđаčа prеdstаvlја lоgičаn i еkоnоmski оprаvdаn pristup, jer ima za posledicu i diverzifikaciju dobijenih proizvoda. Na taj način proizvođač postaje konkurentniji na tržištu, a samim tim i više održiv.

Uvođenjem agroekoloških mera, u koje spada i organska proizvodnja, u polјoprivrednu politiku jedne države, sprovodi se praktična primena zaštite biodiverziteta. U Republici Srbiji Nacionalni akcioni plan za razvoj organske polјoprivrede (2014-2019) integriše organsku proizvodnju i zaštitu biodiverziteta, a Nacionalna istraživačka agenda za sektor organske proizvodnje (2013), kao jednu od najznačajnijih tema ističe zaštitu i unapređenje biodiverziteta.

Tokom rada u oblasti organske proizvodnje u Institut Tamiš, neminovno se došlo i do biodiverzitetea kao teme. Tako je i nastala ideja o održavanju višednevne manifestacije ˝Otvoreni dani biodiverziteta˝, koja putem tematskog naučno-stručnog skupa „Organska proizvodnja i biodiodiverzitet“, naučnoj i stručnoj javnosti, polјoprivrednim proizvođačima i građanstvu ukažuje na značaj zaštite i očuvanja postojećeg biodiverziteta. Demonstracionim ogledima, predavanjima i putem radionica, u prirodnom okruženju zaštićenih prirodnih područja, na gazdinstvima malih organskih i tradicionalnih proizvođača, svake godine predstavlјaju se različiti aspekti organske proizvodnje i biodiverziteta. Manifestacija je pokrenuta 2011. godine, a u radu dosadašnjih šest skupova učestvovali su najrelevantniji predavači iz oblasti ekologije, polјoprivrede, biologije i drugih. Svake godine sa naučno-stručnog skupa publikuje se zbornik referata pod naslovom „Organska proizvodnja i biodiverzitet“.

Fotografije sa šest održanih naučno-stručnih skupova „Otvoreni dani biodiverziteta“

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width=“1/1″][vc_gallery type=“flexslider_fade“ interval=“3″ images=“4119,4120,4121,4122,4123,4124″ onclick=“link_image“ custom_links_target=“_self“ img_size=“1200×800″][/vc_column][/vc_row]

Dr Vladan Ugrenović
PSS Institut Tamiš
Dr Vladimir Filipović
Institut za proučavanje lekovitog bilja „Dr Josif Pančić“